25 Oct Սոջուրներ Թրութ | Sojourner Truth
Սոջուրներ Թրութ | 1797-1883թթ., ԱՄՆ
Նրա իրական անունը Իզաբելա Բաումֆրի էր, ծնվել էր ստրկության մեջ: Ինը տարեկանում նրան վաճառում են ու հեռացնում ընտանիքից: Հարյուր դոլար: Այդքան վճարվեց ոչխարների հոտի ու իննամյա աղջկա համար: Հետագայում նրան մի քանի անգամ վերավաճառում են՝ ենթարկելով անասելի զրկանքների, իսկ ստրկատերերից մեկը ծեծում էր միայն այն պատճառով, որ աղջիկը խոսում էր հոլանդերեն ու անգլախոս վերակացուի հրամանները չէր հասկանում: Երեսուն տարի անց Իզաբելան հաջողում է փախչել ստրկատերերից: Ստրկության դեմ պայքարող աբոլիցիոնիստները գնում են նրան 20 դոլարով ու ազատություն շնորհում:
Իզաբելան փոխում է անունը, միանում շարժմանը և տեղից տեղ շրջելով՝ ոգևորում էր կանանց ու սևամորթներին ու կոչ անում պայքարել ստրկության դեմ:
Նա փայլուն հռետոր էր, մշտապես բարձրաձայնում էր կանանց իրավունքների համար, բանտային բարեփոխումների, պայքարում էր մահապատժի դեմ ու խոսում հավասարությունից ու արդարությունից:
Մի անգամ, երբ Սոջուրները հերթական ոգևորիչ ելույթն էր ունենում, մի տղամարդ ընդհատում է նրան՝ չհավատալով, որ կինը կարող է նման ելույթ ունենալ: Սոջուրները պատռում է վերնաշապիկն ու մերկացնում կուրծքը:
«Ես արդար մարդ եմ», – ասում էր նա: Եվ պատահական չէր կեղծանվան ընտրությունը՝ Թրութ (truth – արդարություն), Սոջուրներ (sojourner – գաղթական):
Նա առաջին սևամորթ կինն էր, որ դատարանում հաղթեց սպիտակամորթ տղամարդուն: Ստրկատերը անօրինաբար վաճառել էր նրա հնգամյա որդուն, մինչդեռ Նյու Յորքում արդեն ընդունվել էր ստրկության դեմ պայքարի օրինագիծը: Սոջուրները հայց է ներկայացնում դատարան և շահում որդու խնամակալության իրավունքը:
Սոջուրներ Թրութն իր ամենահայտնի՝ 1851թ. Օհայո նահանգում հնչեցրած ելույթում, խոսում է սևամորթ կանանց հավասար իրավունքների համար: Պահպանվել է ելույթի մի քանի տարբերակ. երեխաների թիվը փոփոխվում է երբեմն, իսկ որոշ տեղերում այս հատվածը բացակայում է. «Ես ունեմ էնքան մկաններ, ինչքան որ ունի ցանկացած տղամարդ, ու ես կարող եմ աշխատել էնքան, ինչքան տղամարդը»:
Ներկայացնում ենք շրջանառվող տարբերակներից ենթադրյալ արժանահավատը:
Բա ես կին չե՞մ
Դե՛, երեխեք, որտեղ կա էսքան շատ աղմուկ, էնտեղ մի բան էն չի։ Մտածում եմ` հարավի նեգրերից մինչև հյուսիսի կանայք, բոլորը խոսում են իրավունքների մասին, ուրեմն սպիտակները շուտով պրոբլեմներ կունենան։ Բայց հիմա ինչի՞ մասին ենք խոսում։
Էն տղամարդն ասում է, որ կանանց պետք է օգնել կառք նստել, անց կացնել ջրի փոսերի վրայով ու ամեն անգամ ամենալավ տեղը տան։ Ոչ ոք երբեք ինձ չի՛ օգնել կառք նստել, կամ անցնել ցեխաջրերի վրայով, կամ ամենալավ տեղը ինձ չի՛ տվել։ Բա ես կին չե՞մ։ Ինձ նայեք: Նայե՛ք իմ ձեռքին։ Ես հերկել եմ, ցանել եմ ու ամբարներ եմ լցրել, և ոչ մի տղամարդ չի կարողացել ինձ հետ ոտք գցել։ Բա ես կին չե՞մ։ Ես կարող էի աշխատել և ուտել էնքան, ինչքան տղամարդը, երբ կարողանայի գտնել ուտելիք ու հետն էլ մտրակի հարվածներին դիմանալ։ Բա ես կի՞ն չեմ։ Ես տասներեք երեխա եմ ծնել ու տեսել եմ՝ ոնց են մեծ մասին ծախում ստրկության, ու երբ ես իմ մայրական վշտից լացել եմ, բացի Հիսուսից ոչ ոք ինձ չի լսել։ Բա ես կին չե՞մ։
Հետո խոսում են գլխի մեջ եղածի մասին, ի՞նչ են դրան ասում (հանդիսատեսից շշնջում են` «ինտելեկտ»): Հա՛, քաղցրիկս։ Ի՞նչ կապ ունի դա կանանց իրավունքերի հետ կամ նեգրերի իրավունքների հետ։ Եթե իմ բաժակը կարող ես լցնել ընդամենը մեկ պինտ, իսկ քոնը` դրա կեսը, էդքան չար կլինես, ու չե՞ս թողնի, որ իմ կեսը մինչև վերջ լցվի:
Հետո էն սև շորերով տղամարդն ասում է, որ կանայք չեն կարող էնքան իրավունքներ ունենալ, ինչքան տղամարդիկ, որտև Քրիստոսը կի՛ն չէր։ Ումի՞ց էր ծնվել ձեր Քրիստոսը։ Ումի՞ց էր ծնվել ձեր Քրիստոսը։ Աստծուց ու կնոջից։ Տղամարդը Նրա հետ գործ չունի:
Եթե առաջին կինը, ում Աստված ստեղծել է, էնքան ուժեղ էր, որ մենակ կարողացավ աշխարհը շուռ տալ, ուրեմն կանայք պետք է միասին կարողանան էդ հետ շուռ տալ ու նորից ճիշտ տեղը գցեն։ Ու հիմա նրանք խնդրում են` էդ անեն, ու լավ կլինի` տղամարդիկ թույլ տան։
Պարտավորված եմ, որ լսեցիք ինձ, ծեր Սոջուրները էլ բան չունի ասելու։
1851թ., Օհայո
Անգլերենից թարգմանեցին Հայ-Ռուսական Համալսարանի լեզվի տեսության և միջմշակութային հաղորդակցության բաժնի ուսանողներ Անժելա Մելիքսեթյանը, Գոհար Ավագյանը, Մետաքսյա Խաչիկյանը, Լուսինե Սահակյանը
ղեկավար` Արմինե Դանիելյան
No Comments