17 Jan Քլեր Քանինգհեմ | Claire Cunningham
Քլեր Քանինգհեմ | ծնվ. 1977թ.
գիրք | «Հաշմանդամություն ունեցող 50 կանայք, որ փոխեցին աշխարհը»
էսսեի հեղինակ | Հասմիկ Սիմոնյան
«Պատանեկան տարիքում ես ատում էի իմ հենակները, իսկ ավելի հասուն տարիքում հենակներս սկսեցի սիրել. գիտեմ, որ տարօրինակ է հնչում, բայց դրանք դարձան իմ աշխատանքներում հենման կետ, ու այսօր դրանք ինձ տանում են աշխարհի ամենատարբեր կետեր»:
Քլերը ծնվել է օստեոպորոզ հիվանդությամբ, ինչը քայքայում է մարդու կմախքն ու ոսկորները, բայց Քլերն անընդմեջ մարտահրավեր է նետում ինքն իրեն ու հիվանդությանը և դառնում է պարուհի՝ հենակներով ելույթ ունեցող: Նա նաև սկսում է պարեր հորինել այն բոլոր մարդկանց համար, ովքեր առողջական սահմանափակ հնարավորություններ ունեն ու ոչ սովորական ստանդարտների մեջ ամփոփված մարմին:
Նա մարտահրավեր է նետում նորմատիվներին և քննում է հաշմանդամության հնարավորությունները փորձարարական պարի միջոցով: Որպես խորեոգրաֆ՝ ցույց է տալիս ոչ նորմատիվային մարմնի ու հանրույթում սահմանափակ հնարավորություններով ապրելու սոցիալական հետևանքները:
Մի օր, ի զարմանս շատերի, Քլերը հայտնվեց Կամբոջայում: «Շատերի պես ես էլ էի լսել ականների մասին, ու որ դրանց պատճառով շատ մարդիկ հաշմանդամություն են ստանում: Կար երկու պատճառ, որի հետևանքով մարդիկ հենակներով էին քայլում. մեկը ականի գործարկումն էր, մյուսը՝ պոլիոմելիտը:
Ո՛չ մեկը, ո՛չ մյուսը իմ մասին չէին: Ես օստեոպորոզ ունեի, բայց կար մի բայց: Տեղացիների աչքին ես հաշմանդամ չէի երևում, որովհետև փող ունեի: Բնիկներն այստեղ հիմնականում զբաղվում էին հողագործությամբ, իսկ հենակներով անհնար է աշխատել հողի հետ, ու աղքատությունը ևս մի շերտ է դառնում՝ ավելացած հաշմանդամության վրա»: Տեղաբնիկներից նա իմանում է ռեինկարնացիայի մասին՝ վերամարմնավորման: Պարզվում է՝ բուդդիստական հավատալիքներում տարածված է այն կարծիքը, թե հաշմանդամությունն ու խլությունը անեծք են ու պատիժ, որ տրվում են քեզ նախորդ կյանքում գործած մեղքերիդ համար: Քլերը որոշում է խոսել այդ մասին:
«Տեղեկատու աստվածներ». այդպես էր կոչվում ԴաԴա փառատոնի այն ներկայացումը, որ ցույց էր տալիս Քլերը ճամփորդությունից հետո Սբ. Աստվածածնի ու Սբ. Նիկոլասի եկեղեցում: Պարի միջոցով, ձայնի, հումորի, կենդանի երաժշտության, գիտականության, ֆիզիկական հաշմանդամություն ու խլություն ունեցողների մասնակցությամբ Քլերը փորձում էր հաղթահարել այն ճեղքվածքները, որ առաջացել էին մշակութային գաղափարների ու մարդկային փորձի միջև: Ներկայացումը ներառում էր նաև հինգ բարձրաստիճան առաջնորդների հարցազրույցներ. «Արդյոք անգլիացի հինգ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ թույլ կտային իրենց ժամերով զրուցել հաշմանդամություն ունեցող օտարերկրյա արտիստի հետ: Չեմ կարծում»:
«Տեղեկատու աստվածներն» առաջարկում էր (հումորով, իհարկե) մտածել կյանքում գործած սխալների թվի մասին, ու թե արդյո՞ք դա բավարար է, որ հաջորդ կյանքում հաշմանդամությամբ ծնվեք:
Արձագանքները հիացական էին. «Քանինգհեմը մեծահոգի է, չչարացած: Նա անչար հեգնում է սնոտիապաշտությունն ու կրոնական հնացած հայացքները: Բարի սամարացու նման, ի պատիվ իրեն, նա հարգանքով է խոսում հավատքի մասին և, իհարկե, մարմնի տարբեր տեսակների»: «Խիզախ ներկայացում է»: «Եթե այս ներկայացումը տեսնեին կրոնական ու քաղաքական առաջնորդները, մենք մի քայլ ավելի մոտ կգտնվեինք խաղաղությանը»: «Պետք է քաջություն ունենալ՝ հետաքննելու կրոնական փորձի բազմազանությունն ու հաշմանդամների ունեցած փորձառությունը»:
2015-ին Քանինգհեմը մի պար ներկայացրեց, որ կոչվում էր «Ինձ մի պատճառ ասա, որ ապրեմ»: Պարը հիմնված էր 15-րդ դարի հոլանդացի հանրահայտ նկարիչ Բոսխի «Երկրային հաճույքների այգի» նկարի վրա: Կտավում պատկերված էին հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ:
15-րդ դարի սկզբում Եվրոպայում աճում էր վախի մթնոլորտը, աստիճանաբար ապոկալիպտիկ մտքերը խորացան, ու սկսվեց վհուկների որսը, հաշմանդամություն ունեցողների, տարբերվողների, կանանց վիկտիմիզացիայի՝ զոհ դառնալու ալիքը:
Բոսխի կտավում շատ են ոչ սովորական մարմինները: Այն նշանները, որ այսօր ծանոթ են մեզ, այն ժամանակ բոլորովին այլ իմաստ ունեին:
Օրինակ՝ եթե այսօր բուն համարվում է խելքի ու իմաստության նշան, այն ժամանակ այդ թռչունը նշան էր հիմարության ու չարիքի: Բոսխի նկարում պատկերված կերպարները, որ հաշմանդամություն ունեին, խորհրդանշում էին մեղքն ու ագահությունը:
Եթե նախկինում աղքատներն ու հիվանդները, հաշմանդամություն ունեցողները համարվում էին մարդիկ, որոնց պետք էր ձեռք մեկնել, ապա 16-րդ դարում հաշմանդամություն ունեցողները սկսեցին պատկերվել որպես չարիքի կրողներ:
Երբ հասարակությունը սկսում է ապրել վախի մթնոլորտում, առաջին հերթին հարձակվում է հաշմանդամություն ունեցողների վրա, կանանց ու փախստականների:
Քլերը կասկածի տակ դրեց մեր այսօրվա հայացքները ուրիշության, տարբեր լինելու մասին: Նրա ներկայացումը բողոք էր՝ ուղղված բրիտանական կառավարության ծրագրի դեմ, (ըստ այդ ծրագրի՝ դադարեցնում էին բարեկեցության բարեփոխման ռեֆորմը՝ նվազեցնելով պետական օգնությունից կախյալ անձանց թիվը), որը նա համեմատում էր նացիստական «T-4» ծրագրի հետ: Վերջինիս նպատակն էր ֆիզիկական բնաջնջման ենթարկել հոգեկան ու մտավոր հաշմանդամություն ունեցող անձանց էվթանազիայի միջոցով: «Ինչպես որ Բոսխի հաշմանդամություն ունեցող կերպարները հույս չունեն, այնպես էլ այսօրվա մարդկանց պատկերացումները հաշմանդամություն ունեցող և չաշխատող դասի վերաբերյալ հետևյալն են. խարդախների դեպքում նրանք վատագույնն են, լավերի դեպքում անվերջ պետք է ճիգ գործադրեն ու ապացուցեն, որ ունակ են»:
«Այն, թե ինչպես ես դու նայում (ինձ) այսօր երեկոյան» դուետ-ներկայացումը բարձրաձայնում էր տարիքի, սեքսուալության, սեռերի փոխհարաբերության մասին:
Այսօր Քլերն ապրում է Գլազգոյում: Նա համագործակցում է Շոտլանդիայի ազգային թատրոնի հետ, Գերմանիայի, Մեծ Բրիտանիայի ամենահայտնի ու կշիռ ունեցող արվեստագետներից է, արժանացել է մի շարք մրցանակների ու շարունակում է ելույթներ ունենալ աշխարհի ամենատարբեր կետերում՝ ցույց տալով ու ստեղծելով մարմնի մասին նոր պատկերացումներ, ստեղծելով նոր աշխարհներ, քննադատելով մշակութային ու ինստիտուցիոնալ պատնեշներն ու ապացուցելով, որ հաշմանդամություն ունեցող մարմինը կարող է և հարստացնում ու լրացնում է ժամանակակից աշխարհը:
No Comments