Թեդ Հյուզ  | 1930-1998թթ., Անգլիա

Քննադատների կարծիքով նա իր սերնդի լավագույն և 20-րդ դարի մեծագույն պոետներից մեկն էր: Ամուսնությունը Սիլվիա Փլաթի հետ առաջացրեց մի շարք վեճեր ֆեմինիստների և Փլաթի երկրպագուների հետ: 1998թ. հրատարակված «Ծննդյան նամակներ» բանաստեղծությունների գիրքն իրենց խճճված ու բարդ հարաբերությունների մասին էր, ուր անուղղակի խոսվում էր Սիլվիայի ինքնասպանության մասին: «Վերջին նամակը» նկարագրում է Սիլվիայի մահվանից երեք օր առաջ տեղի ունեցած դեպքերը: Բանաստեղծությունը հայտնաբերվել է 2010թ.:

Վերջին նամակը

Ի՞նչ կատարվեց այդ գիշեր: Քո վերջին գիշերը:
Երկակի, եռակի քողազերծումն
Ամեն ինչի: Երեկոյան կողմ՝ ուրբաթ օրը,
Քեզ վերջին անգամ էի ողջ տեսնում:
Այրեցի նամակդ մոխրամանում
Տարօրինակ այդ ժպիտով: Փչացրե՞լ էի ծրագիրդ:
Նախատեսվածից շո՞ւտ էր զարմացրել ինձ:
Չափազանց արա՞գ էի վերադարձել:
Եվս մեկ ժամ, ու գնացած կլինեիր այնտեղ,
Ուր քեզ հետևել չէի կարողանա:
Կշրջվեի քո կարմիր, փակ դռնից,
Որ ոչ ոք այդպես էլ չէր բացի՝
Ձեռքումս նամակդ
Պարպվել չկարողացող կայծակի պես:
Էլեկտրաշոկի հարված կլիներ
Ինձ համար:
Նորից ու նորից, ողջ շաբաթ-կիրակին
Ամեն անգամ այն կարդալիս կամ հիշելիս:
Այն կնորոգեր միտքս ու կյանքս:
Քո ծրագրած բուժման համար ժամանակ էր պետք:
Չեմ պատկերացնում՝
Ոնց պիտի անցնեի այդ շաբաթ-կիրակիի միջով:
Չեմ պատկերացնում: Ծրագրե՞լ էիր ամենը:

Երկտողդ չափազանց շուտ հասավ ինձ՝ հենց նույն օրը`
Ուրբաթ կեսօրին՝ ուղարկված առավոտյան:
Դևերի ձեռքի գործն էր:
Անհաջողության ևս մի հարված
Փոստատան կողմից քո դեմ
Ուղղված: Արագ էի քայլում
Լոնդոնի ձյունակապույտ փետրվարյան մթնշաղով:
Թեթևացած լաց եղա, երբ դուռը բացեցիր:
Հանելուկների կծիկը քանդվեց: Վաղահաս արցունքներս
Չարդարացրին իրենց, չհաղորդեցին
Իրական ասելիքը: Բայց ի՞նչ ասացիր
Խնամքով ոչնչացված այդ նամակի ծխացող
Կտորտանքների միջից, այդքան կամացուկ,
Որ արձակեցի քեզ, որ թողեցի
Փչես մոխիրները քո ծրագրից, փչես մոխրամանից,
Որի վրա հակված պիտի ինձ ասեիր
Բժշկի հեռախոսահամարը:

Փախուստս
Այնքան հալածված էր դարձել՝
Անքուն, անհույս, բոլոր երազներն ուժասպառ,
Ու միակ ցանկությունը՝ նորից գերի ընկնել,
Անկում ապրել միայն անօդ տարածությունից:
Երկու առկախված ոչնչի օր: Երկու դատարկ օր:
Երկու անօրացույց օր, գողացված
Ոչ մի աշխարհից,
Իրականությունից, զգացմունքից, անվանումից անդին:

Սիրային կյանքս այն ճանկեց: Բթացած սիրային կյանքս՝
Իր երկու խելագար ասեղներով,
Որ վարդանախշում էին, ծակում ու հյուսում
Իրենց գոբելենը, արյունոտ դաջվածքը
Ինչ-որ տեղ պորտիս ետևում,
Իրենց նախշերի ճահիճն էին սփռում,
Երկու խելագար ասեղ խաչաձև ծակում էին՝
Նյարդերիս մեջ ընտրելով
Իրենց հարմար գույներ, ձևափոխելով ինձ
Իմ իսկ մաշկի ներսում, ձևափոխելով մեկը մյուսին
Ինքնածաղրանկարներով,
Իրենց մոլեռանդ ծակծկոցներով: Երկու կին
Յուրաքանչյուրն իր ասեղով:                                    

Այդ գիշեր,
Իմ dellarobbia Սյուզըն: Ես շարժվում էի
Այրվող պատրույգի
Շրջահայացությամբ: Ողջ կատաղությունս
Լքված մի ջանք էր պայթեցնելու
Ծեր մոլորակը, որտեղ ստվերները հակվում էին
Իմ բացբերան մոխրահետքերին: Տեղից տեղ էի
Գնում՝ դեմքով դեպի հետ, հակառակ շրջված ֆիլմ,
Շրջված, բայց դեպի ո՞ւր: Ռեգբի Սթրիթ գնացինք,
Որտեղ իմ ու քո պատմությունն էր սկսվել:
Ինչո՞ւ հենց այնտեղ: Բոլոր վայրերից
Ինչո՞ւ հենց այնտեղ: Այլասերումը
Մեր ճակատագրի արվեստում
Հղկեց քեզ, ինձ
Ու Սյուզընին: Այս լաբիրինթոսի
Մինոտավրի թղթախաղն անգամ
Հեղինեին էր ներառում՝ առաջին հարկի բնակարանից:
Նկատել էիր նրան, պատմվածքի աղջիկն էր:
Երբեք էլ նրան չհանդիպեցիր: Քչերն են հանդիպում`
Բացի ականջներից ու ցնորված դնչկալից
Նրա հովվաշան: Անգամ հայացք չէիր գցել վրան:
Զարհուրեցիր միայն,
Երբ նրա խելագար շունը ողջ ծանրությամբ ընկավ
Դռան շեմին, մինչ մենք անցնում էինք միջանցքով,
Ու սկսեց խեղդվել գերմանական անհուն ատելությունից:

Այդ կիրակի գիշերը նա դուռը բաց թողեց
Մի քանի մատնաչափ միայն:
Սյուզընը նայեց սևամութ աչքերին, դժբախտ,
Գեր, սիրունիկ դեմքին, որ ծիկրակում էր
Փոքրիկ շղթայի ծայրից: Դուռը փակվեց:
Նա սկսեց մխիթարել իր բանտարկյալին
Խցի ներսում, բնի ներսում, որտեղ օրեր անց
Պիտի գազախեղդ աներ իրեն ու վայրենի իր արարածին:

Սյուզընն ու ես գիշերն անցկացրինք
Իմ ու քո ամուսնական մահճակալին: Չէի տեսել այն
Մեր ամուսնության օրվանից ի վեր:
Նրան իմ սեփական անկողինը չտարա:
Մտքովս անցավ, որ շաբաթ-կիրակիից հետո
Գուցե հայտնվես հանկարծակի այցով:
Եկա՞ր արդյոք թակելու մութ պատուհանիս:
Ես Սյուզընի հետ մնացի՝ քեզնից թաքնվելով
Մեր ամուսնական մահճակալին, նույն այն մահճակալը,
Որից երեք տարի անց նրան պիտի տանեին մեռնելու
Նույն հիվանդանոցում, որտեղ տասներկու ժամ անց
Պիտի քեզ մեռած գտնեի:

Երկուշաբթի առավոտյան
Նրան աշխատանքի տարա Սիթի,
Ապա ֆուրգոնս կայանեցի Յուսթըն Ռոուդից հյուսիս
Ու վերադարձա այնտեղ, ուր հեռախոսս սպասում էր:

Այն, ինչ կատարվեց այդ գիշեր քո ժամերի ներսում,
Այնքան անհայտ է, որ ասես չի էլ եղել:
Հանրագումարը ողջ կյանքիդ
Անգիտակցական ուժի պես, ծննդյան պես
Պատռում էր ամեն դանդաղ վայրկյանի թաղանթը
Դեպի հաջորդը, կատարվեց,
Ասես չէր կարող կատարվել,
Ասես չէր կատարվում: Քանի՞ անգամ
Հեռախոսը զնգաց իմ դատարկ սենյակում,
Մինչ դու լսափողի երկու կողմերում
Անհետացող հիշողությունն էիր լսում
Զանգող հեռախոսի արդեն իսկ մեռած
Մի ուղեղում: Հաշվում եմ,
Թե քանի անգամ ես դեպի հեռախոսախցիկը քայլել
Սընթ Ջորջի ծայրին:
Դու այնտեղ ես, երբ էլ որ նայեմ, նոր-նոր թեքվում ես
Ֆիցռոյ Ռոուդից, կտրում-անցնում ես
Կեղտոտ շաքարակույտերը:
Երկար սև վերարկուով,
Մազերդ բարձր հյուսած՝
Քայլում ես՝ անկարող շարժվել կամ արթնանալ, ու արդեն
Ոչ ոք ես քայլող
Քայլող ցանկապատների կողքով Փրիմզըն Հիլի տակ
Դեպի հեռախոսախցիկը, որին անհնար է հասնել:
Կեսգիշեր չեղած: Կեսգիշերից հետո: Նորից:
Նորից: Նորից: Ու առավոտյան կողմ նորից:

Ի՞նչ դիրք ունեին սլաքներն իմ ժամացույցին,
Երբ վերջին փորձդ՝
Արդեն խորապես
Ինձ անլսելի, ցնցեց բարձն իմ դատարկ
Անկողնու վրա: Վերջին անգամ
Թեթև դիպա՞վ իմ գրքերին, իմ թղթերին:
Երբ տուն հասա, հեռախոսս լուռ էր արդեն:
Բարձը՝ անմեղ: Սենյակս քնած էր
Ու արդեն լցված արևածագի ձյունավառ լույսով:
Ծխախոտս վառեցի: Հանել էի թղթերս:
Արդեն սկսել էի գրել, երբ հեռախոսս
Պոռթկաց աղմկող ահազանգերով՝
Հիշելով ամեն բան: Այն սթափվեց իմ ձեռքում:
Ապա հատուկ ընտրված զենքի
Կամ համաչափ ներարկման պես մի ձայն
Անվրդով դատարկեց ականջիս խորքում
Իր չորս բառերը. «Ձեր կինը մեռած է»:

Անգլերենից թարգմանեց Ռուզաննա Սուքիասյանը